Μάθετε γιατί δημιουργείται, ποια είναι τα συμπτώματα και πώς θεραπεύεται.
* Με την συνεργασία του μαιευτήρα-χειρουργού γυναικολόγου, MD, PhD, MSc, Θεόδωρου Αδάμη.
Πρόκειται για μια καλοήθη πάθηση που συνήθως ανιχνεύεται τυχαία αλλά ενδέχεται να εμφανίζει αρκετά και έντονα κλινικά συμπτώματα. Ο λόγος περί ενδομητρίωσης.
Τι είναι και γιατί δημιουργείται;
Κάθε μήνα οι ορμόνες που επιδρούν στο ενδομήτριο, τον βλεννογόνο χιτώνα της μήτρας, αυξάνουν το πάχος του, προκειμένου αυτό να υποδεχτεί το γονιμοποιημένο ωάριο. Αν το ωάριο δεν γονιμοποιηθεί το ενδομήτριο αποβάλλεται χρησιμοποιώντας την φυσική οδό (μήτρα->τράχηλος->κόλπος ->αιδοίο ) δημιουργώντας την έμμηνο ρύση.
Ωστόσο, στις περιπτώσεις της πάθησης το ενδομήτριο ρέει αντίστροφα, δηλαδή από την μήτρα προς την κοιλιακή κοιλότητα μέσω των σαλπίγγων. Επιπροσθέτως, σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί να εμφυτευτεί στο περιτόναιο και να εξαπλωθεί στα επιφανειακά και στα βαθύτερα στρώματά του. Η αδυναμία αποβολής του ενδομητρίου σε αυτή την μορφή οδηγεί στην εμφάνιση της ενδομητρίωσης, μόνιμης εστίας φλεγμονής. Έτσι σε περιοχές εκτός της μήτρας αναπτύσσεταιιστός, που μοιάζει και συμπεριφέρεται όπως το ενδομήτριο. Αυτές οι περιοχές ονομάζονται οζίδια ενδομητρίωσης, εμφυτεύσεις ενδομητρίωσης ή εστίες.
Πού εμφανίζεται;
Η ενδομητρίωση εμφανίζεται υπό μορφή πολλών μαύρων ή κόκκινων μικρών εστιών ή με συμφύσεις. Οι περιοχές όπου εμφανίζεται συχνότερα είναι:
- Στο περιτόναιο
- Στις ωοθήκες ,σχηματίζοντας κύστες μεταβλητού μεγέθους
- Στα τοιχώματα των σαλπίγγων
- Μεταξύ ουροδόχου κύστης και μήτρας
- Μεταξύ μήτρας και ορθού, όπου μπορούν να διεισδύσουν σε βάθος
- Σε σπανιότερες περιπτώσεις, η ενδομητρίωση μπορεί να εμφανισθεί και σε άλλα όργανα (πεπτικό σωλήνα ,ουροδόχο κύστη ,δέρμα ,πνεύμονες κ.λπ.).
Ο βαθμός της νόσου προσδιορίζεται από την έκταση των εστιών της ενδομητρίωσης.
Ενδομητρίωση και υπογονιμότητα
Η συσχέτιση ενδομητρίωσης και υπογονιμότητας είναι συχνή. Η ενδομητρίωση επηρεάζει την γονιμότητα της γυναίκας με δύο τρόπους. Ο ένας είναι η πρόκληση χρόνιας φλεγμονώδους αντίδρασης και υπερδιέγερσης του ανοσοποιητικού συστήματος. Ο δεύτερος είναι οι μηχανικές βλάβες που προκαλεί στην αρχιτεκτονική αλλά και στην λειτουργικότητα των σαλπίγγων και των ωοθηκών. Στις υπογόνιμες γυναίκες η ενδομητρίωση ανιχνεύεται σε περίπου 30% των περιπτώσεων. Βέβαια πολλές υπογόνιμες γυναίκες δεν παρουσιάζουν καμία κλινική ένδειξη ύπαρξης ενδομητρίωσης και η νόσος μπορεί να διαγνωστεί μόνο με λαπαροσκόπηση.
Πώς γίνεται η διάγνωση;
Η κλινική εξέταση προσφέρει ενδείξεις για την ύπαρξη ενδομητρίωσης. Πιο συγκεκριμένα:
1. Η εξέταση του τραχήλου της μήτρας με κολποσκόπιο παρέχει τη δυνατότητα πιθανής ανεύρεσης γαλαζωπών ή κοκκινωπών εστιών πάνω στον τράχηλο ή στην οπίσθια επιφάνεια του θόλου του κόλπου.
2. Η κλινική εξέταση προκαλεί συνήθως ευαισθησία κατά την ψηλάφηση του τραχήλου και πόνο που δείχνει να επεκτείνεται στην λεκάνη.
3. Είναι πιθανό να υπάρχει πόνος κατά την σεξουαλική επαφή.
4. Πολλές γυναίκες παραπονούνται για πονάκια χαμηλά στην κοιλιά, θεωρώντας τα «κρυώματα».
5. Η υστεροσαλπιγγογραφία μπορεί να αναδείξει συμφύσεις γύρω από τις σάλπιγγες.
6. Το κοιλιακό και το διακολπικό υπερηχογράφημα επιτρέπουν την ανεύρεση κύστεων στις ωοθήκες με εμφανή χαρακτηριστικά της πάθησης.
Βέβαια, η πιο σίγουρη μέθοδος διάγνωσης είναι η λαπαροσκόπηση. Η διάγνωση είναι κατά κύριο λόγο επεμβατική και επιβεβαιώνεται με ιστολογική εξέταση των βλαβών. Κάτι τέτοιο απαιτεί αναισθησία και μονοήμερη ή διήμερη παραμονή σας στο νοσοκομείο. Μέσω όμως αυτών των ενεργειών, όχι μόνο θα επιβεβαιωθεί η πάθηση και θα προσδιοριστεί ο βαθμός εξάπλωσης της, αλλά και θα απομακρυνθούν χειρουργικά οι εστίες ενδομητρίωσης. Φυσικά, μπορούν να γίνουν και άλλες εξετάσεις όπως μαγνητική τομογραφία, προκειμένου να εντοπιστούν με μεγαλύτερη ακρίβεια οι εστίες της ενδομητρίωσης.
Πώς θεραπεύεται;
Η αντιμετώπιση της ενδομητρίωσης, ανάλογα πάντα με παράγοντες όπως η ηλικία της ασθενούς, η ύπαρξη υπογονιμότητας, η βαρύτητα και η έκταση της νόσου (η οποία όμως αναγνωρίζεται και σταδιοποιείται μόνο χειρουργικά), μπορεί να γίνει :
1. Με φάρμακα που διακόπτουν την ορμονική διέγερση του ενδομητρίου. Η φαρμακευτική αγωγή διαρκεί συνήθως 3-6 μήνες αλλά με μεγάλες πιθανότητες υποτροπής.
2. Με χειρουργική επέμβαση συγχρόνως με την διαγνωστική λαπαροσκόπηση με στόχο την εξάλειψη και απομάκρυνση των εστιών ενδομητρίωσης από όλα τα σημεία όπου εντοπίζεται . Το θετικό αποτέλεσμα εξαρτάται από την έκταση των βλαβών άρα και από την αποφασιστικότητά σας να το αντιμετωπίσετε έγκαιρα. Όσο αφήνετε τον χρόνο να κυλάει η πάθηση προκαλεί επιπρόσθετες βλάβες.
3. Με συνδυασμό των δύο προηγούμενων θεραπευτικών μεθόδων. Ο κίνδυνος να υποτροπιάσει η πάθηση αυτή αυξάνει σημαντικά αν οι βλάβες είναι εκτεταμένες και υπάρχουν πολλές συμφύσεις μεταξύ των οργάνων. Γι αυτό τον λόγο είναι φρόνιμο όσες έχουν το πρόβλημα αυτό να επιδιώκουν σύντομα μετά την θεραπεία μία εγκυμοσύνη. Η φυσική διακοπή του κύκλου που επέρχεται στην εγκυμοσύνη δρα ευεργετικά στην ύφεση αλλά και στην εξαφάνιση ιδίως των μικρών εστιών ενδομητρίωσης.