Υπερχοληστεροαιμία στα παιδιά

Τι είναι η υπερχοληστεροαιμία και πως αντιμετωπίζεται;

Με την συνεργασία της διαιτολόγου-διατροφολόγου, εξειδικευμένης στα προβλήματα διατροφής παιδιών-εφήβων, Μαρίας-Χριστίνας Αλεξοπούλου

Η αύξηση της χοληστερόλης του αίματος είναι η αιτία για τη δημιουργία της αρτηριοσκλήρυνσης. Όσο πιο πολύ καιρό παραμένουν υψηλά τα επίπεδα της χοληστερόλης του αίματος, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος που διατρέχει ένα παιδί ή ένας έφηβος να εμφανίσει αρτηριοσκλήρυνση και καρδιαγγειακά νοσήματα μετέπειτα στη ζωή του. Το ρίσκο αυξάνεται ακόμα περισσότερο εάν έχει εκτός από αυξημένα επίπεδα «κακής» χοληστερόλης (LDL) και μειωμένα επίπεδα «καλής» χοληστερόλης (HDL).

Πού παράγεται η χοληστερίνη

Η χοληστερόλη του οργανισμού, κατά το μεγαλύτερο μέρος της παράγεται στο ήπαρ, ενώ ένα αρκετά μικρότερο ποσοστό (30-35%) είναι εξωγενούς προέλευσης, δηλαδή προέρχεται από τις τροφές. Το 90% των παιδιών που παρουσιάζουν υψηλή χοληστερόλη, έχουν τουλάχιστον τον ένα από τους δύο γονείς τους με υψηλή χοληστερόλη. Oπότε γίνεται εύκολα κατανοητό ότι η κληρονομικότητα παίζει σημαντικό ρόλο στο πρόβλημα αυτό αλλά πολύ μεγαλύτερο ρόλο στην πρόληψη και αντιμετώπιση διαδραματίζουν η σωστή διατροφή και η συστηματική άσκηση.

Παρακολούθηση

Συστήνεται έλεγχος των επιπέδων χοληστερόλης σε παιδιά, από την ηλικία των 2 ετών, αφού νωρίτερα δεν δίνει ουσιαστικά αποτελέσματα όταν:

• Ο ένας γονέας έχει ολική χοληστερόλη μεγαλύτερη από 240 mg/dl
• Έχουν οικογενειακό ιστορικό καρδιαγγειακής νόσου, δηλαδή έχουν γονείς ή παππούδες ή γιαγιάδες οι οποίοι παρουσίασαν καρδιακά ή αγγειακά προβλήματα πριν από την ηλικία των 55 ετών
• Έχουν άγνωστο οικογενειακό ιστορικό
• Είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα
• Έχουν πρόσθετους παράγοντες κινδύνου, όπως ο διαβήτης η υψηλή πίεση του αίματος ή το παθητικό κάπνισμα

Τα παιδιά με υψηλά επίπεδα χοληστερόλης θα πρέπει να επανελέγχονται κάθε 3 με 6 μήνες, μετά τη διατροφική παρέμβαση.

Τιμές ολικής και LDLχοληστερίνης

Σύμφωνα με το Αμερικανικό Εθνικό Πρόγραμμα Εκπαίδευσης (N.C.E.P.), οι τιμές ολικής και LDL χοληστερόλης για τα παιδιά και τους εφήβους είναι οι ακόλουθες:

Ολική Χοληστερόλη

Επίπεδα

Επιθυμητά: <170 mg/dl

Οριακά: 170-199 mg/dl

Υψηλά: >200 mg/dl

LDL («κακή» χοληστερόλη)

Επίπεδα

Επιθυμητά: 110 mg/dl

Οριακά: 110-129 mg/dl

Υψηλά: >130 mg/d

Τι κάνουμε για τη μείωση της υπερχοληστερολαιμίας στα παιδιά

Για τη μείωση της υπερχοληστερολαιμίας συνιστώνται τα παρακάτω:

• H απώλεια βάρους σε υπέρβαρα-παχύσαρκα παιδιά.
• Διαιτολόγιο περιορισμένο σε λίπος. Το μεγαλύτερο μέρος του λίπους του διαιτολογίου πρέπει να είναι σε μορφή ελαιολάδου, διότι αυτό μειώνει τα επίπεδα της «κακής» χοληστερόλης (LDL) του αίματος και παράλληλα αυξάνει τα επίπεδα της «καλής» χοληστερόλης (HDL).
• Διαιτολόγιο περιορισμένο σε κορεσμένο λίπος. Να είναι τα γεύματα της εβδομάδας από άπαχες πρωτεϊνούχες τροφές, όπως πουλερικά, γαλοπούλα, κουνέλι, ψάρια, τυριά (χαμηλών λιπαρών) και αλλαντικά από γαλοπούλα. Τα ψάρια, ειδικά τα παχιά, συνιστώνται συχνά, 2 φορές ή και περισσότερες την εβδομάδα. Αντίθετα, δε συνιστώνται περισσότερο από 1 γεύμα την εβδομάδα από κόκκινα κρέατα, όπως άπαχα κομμάτια από μοσχάρι, χοιρινό, κατσίκι, εντόσθια και αλλαντικά, διότι είναι πλούσια σε κορεσμένα λίπη τα οποία αυξάνουν περισσότερο απ’όλα τη χοληστερόλη του αίματος.
• Διαιτολόγιο περιορισμένο σε χοληστερόλη.Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι τα κορεσμένα λιπαρά (πχ μπέικον, βούτυρο), το κόκκινο κρέας και το λίπος των γαλακτοκομικών προϊόντων αυξάνουν περισσότερο τη χοληστερόλη του αίματος.  Συνίσταται αυστηρός περιορισμός για τα εντόσθια, το βούτυρο, τον κρόκο του αυγού (όχι περισσότερους από 3 την εβδομάδα), ενώ τα ασπράδια επιτρέπονται ελεύθερα. Ο περιορισμός της χοληστερόλης της δίαιτας μπορεί να γίνει αυστηρότερος σε άτομα που αντιδρούν περισσότερο στη λήψη αυτής. Τροφές πλούσιες σε χοληστερόλη, οι οποίες πρέπει να αποφεύγονται, είναι οι ακόλουθες:

Συκώτι μοσχαρίσιο, χοιρινό, κατσίκι, εντόσθια

Κρόκος αβγού

Τυρί φέτα

Βούτυρο

Γαρίδες

Αστακός

• Διαιτολόγιο περιορισμένο σε λίπη τύπου ω-6, ειδικά η trans μορφή, καθότι αυξάνουν την «κακή» χοληστερόλη (LDL), μειώνουν την «καλή» χοληστερόλη (HDL) και αυξάνουν την τάση του αίματος να σχηματίζει θρόμβους. Ο σύγχρονος τρόπος διατροφής, περιλαμβάνει διατροφή πλούσια σε λίπη τύπου ω-6 που βρίσκονται στα σπορέλαια, στη μαργαρίνη, στη φυτίνη με τα οποία παρασκευάζονται μαγιονέζες, σφολιάτες, τυρόπιτες, λουκανικόπιτες, ντόνατς, πατατάκια, γαριδάκια, κρουασάν, μπισκότα, σνακ τύπου fast food κλπ.
• Διαιτολόγιο πλούσιο σε φυτικές ίνες, συγκεκριμένα τροφές όπως αλεύρι-ψωμί-ζυμαρικά-δημητριακά ολικής άλεσης, ρύζι μη αποφλοιωμένο (καστανό), όσπρια, ζαρζαβατικά, βρώμη(quaker), κριθαρένια παξιμάδια, λαχανικά και φρούτα, διότι οι τροφές αυτές μειώνουν τη χοληστερόλη του αίματος. Γενικά, η πλούσια σε φυτικές ίνες διατροφή έχει ευεργετική επίδραση πέρα από την υπερχοληστερολαιμία και σε αρκετές άλλες περιπτώσεις όπως στην παχυσαρκία, στη δυσκοιλιότητα, στο σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου κλπ.
• Διαιτολόγιο πλούσιο σε λαχανικά και φρούτα, διότι προμηθεύουν τον οργανισμό με βιταμίνες, μέταλλα, ιχνοστοιχεία και ωφέλιμα φυτοχημικά, τα οποία έχουν αντιοξειδωτικές ιδιότητες, που προλαμβάνουν την αρτηριοσκλήρυνση και άλλα προβλήματα στην καρδιά.
• Αύξηση της σωματικής άσκησης, διότι μειώνει τα επίπεδα της «κακής» χοληστερόλης (LDL) και παράλληλα αυξάνει τα επίπεδα της «καλής» χοληστερόλης (HDL). Eπιπλέον, η σωματική άσκηση βοηθάει τα παιδιά να φτάσουνε και να διατηρήσουνε το επιθυμητό βάρος.

Μερικές οδηγίες- συμβουλές:

1. Kατανάλωση ψητού στήθους κοτόπουλου, γαλοπούλας, ψαριού συστηματικά.
2. Κατανάλωση οσπρίων (γίγαντες, φακές, φασόλια, φασολάδα, φάβα, ρεβύθια, κουκιά) και ζαρζαβατικών (αρακάς, μπάμιες, φασολάκια): τουλάχιστον 2 φορές/εβδομάδα.
3. Κατανάλωση κόκκινου κρέατος (με απομάκρυνση όλου του ορατού λίπους): 1 φορά/εβδομάδα.
4. Σαλάτα με ωμά ή βραστά λαχανικά καθημερινά σα συνοδευτικό του μεσημεριανού γεύματος.
5. Κατανάλωση φρούτων εποχής (με τη φλούδα κατά προτίμηση) και λαχανικών σε καθημερινή βάση, αλλά όχι αβοκάντο.
6. Κατανάλωση τροφίμων ολικής άλεσης (αλεύρι-ψωμί-ζυμαρικά-δημητριακά-ρύζι) σε καθημερινή βάση.
7. Κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων (γάλα, γιαούρτι) χαμηλών σε λιπαρά (1,5-2%) και όχι πλήρη.
8. Κατανάλωση αλλαντικών και τυριών χαμηλών σε λιπαρά.
9. Περιορισμός στη χρήση του βούτυρου όσο γίνεται περισσότερο και αντικατάστασή του από το ελαιόλαδο για το μαγείρεμα και από μαλακή μαργαρίνηγια επιτραπέζια χρήση.
10. Περιορισμός στην κατανάλωση ποτών και τροφίμων με πρόσθετα σάκχαρα.
11. Για παιδιά άνω των 2 ετών και για εφήβους συστήνεται φυσική δραστηριότητα καθημερινά για τουλάχιστον 60 λεπτά.
12. Η υγιεινή διατροφή πρέπει να γίνει οικογενειακή υπόθεση. Τα παιδιά δεν είναι τα μόνα που βρίσκονται σε κίνδυνο, γι’ αυτό είναι απαραίτητο να στραφεί ολόκληρη η οικογένεια προς τη σωστή διατροφή.

Χρειάζεται να πάρουν φάρμακα τα παιδιά;
H αντιμετώπιση της υπερχοληστερολαιμίας στα παιδιά γίνεται κυρίως μέσω της διατροφής, ενώ φάρμακα δίνονται σε πολύ λίγα παιδιά (άνω των 8 ετών) που έχουν σοβαρό πρόβλημα και δεν ανταποκρίνονται καλά στη διατροφή και στην άσκηση.