Φυσιολογικός, παθολογικός ή ψευδοστραβισμός;
*Με την συνεργασία του χειρουργού οφθαλμιάτρου, ειδικού στον στραβισμό και την παιδοφθαλμολογία, Δημήτρη Καραγεωργόπουλου.
Το νεογέννητο μωρό σας δεν μπορεί να εστιάσει ακόμα καλά σε ένα αντικείμενο και βλέπει καλύτερα μόνο σε κοντινή απόσταση. Αν παρατηρήσετε πως το ένα του ματάκι «φεύγει», δηλαδή τα μάτια του δεν κινούνται παράλληλα όταν στρέφει το βλέμμα του προς εσάς ή έναν αντικείμενο, μην πανικοβληθείτε! Πρόκειται για κάτι συνηθισμένο μέχρι την ηλικία των 3 μηνών και δεν σημαίνει απαραίτητα ότι το μικρό σας θα αλληθωρίζει μόνιμα. Ας δούμε, όμως, τι είναι ο στραβισμός και ποιες κατηγορίες υπάρχουν.
Ο στραβισμός είναι η κατάσταση όπου ενώ και τα δύο μάτια είναι ανοιχτά μόνο το ένα στρέφεται προς το αντικείμενο το οποίο κοιτάει το παιδί ενώ το άλλο μάτι στρέφεται προς διαφορετική κατεύθυνση (προς τα πάνω, προς τα κάτω, προς τα μέσα ή προς τα έξω). Παρατηρείται σε ποσοστό της τάξης του 4% στα παιδιά.
Τα μωρά μέχρι τον 3ο μήνα είναι πιθανό να μην μπορούν να «ευθυγραμμίσουν» τα μάτια τους και να αλληθωρίζουν. Πρόκειται για τον φυσιολογικό στραβισμό, που οφείλεται στη μη καλή συνεργασία των οφθαλμών και μετά από αυτό το χρονικό διάστημα εξαφανίζεται χωρίς κάποια θεραπεία.
Σε ορισμένες περιπτώσεις εμφανίζεται ψευδοστραβισμός, όταν δίνεται δηλαδή η εντύπωση ότι το μωρό αλληθωρίζει. Αυτό ενδέχεται να οφείλεται στην απόσταση μεταξύ των ματιών, στη διατήρηση της βλεφαρικής πτυχής (επίκανθος), στην ασυμμετρία του κρανίου.
Η έγκαιρη διάγνωση του στραβισμού είναι σημαντική για να μην προκαλέσει αμβλυωπία. Στην αμβλυωπία το ένα μάτι παρόλο που δεν έχει κάτι παθολογικό «τεμπελιάζει», δεν χρησιμοποιείται, με αποτέλεσμα το παιδί να βασίζεται στο άλλο μάτι για να βλέπει.
Πώς αντιμετωπίζεται ο στραβισμός;
Η θεραπευτική αγωγή έχει στόχο:
1. την ανάταξη της αμβλυωπίας
2. την διόρθωση του στραβισμού
3. την διατήρηση της καλής όρασης και της συνεργασίας των ματιών
Για να επιτευχθεί ο στόχος, θα πρέπει η παρακολούθηση του παιδιού να είναι συχνή και να συνεχιστεί μέχρι την ωρίμανση του οπτικού του συστήματος, δηλαδή την ηλικία των 9-10 χρονών.
Η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει:
Χορήγηση γυαλιών
Κάλυψη ματιών
Ή ακόμη και χειρουργικήεπέμβαση.
Θα πρέπει να τονιστεί ότι η επιτυχία της θεραπείας θα εξαρτηθεί από την βοήθεια και την υπομονή των γονιών στην εφαρμογή της. Να θυμάστε ότι από τη θεραπεία αυτή κρίνεται η όραση του παιδιού σας.
Η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση θα βοηθήσει, αφενός να φτάσετε στο ποθητό αποτέλεσμα γρήγορα, αφετέρου το παιδί σας να ταλαιπωρηθεί λιγότερο.
Πως θεραπεύεται ο Στραβισμός και η αμβλυωπία;
Κάθε περιστατικό στραβισμού αποτελεί ξεχωριστή οντότητα και η θεραπευτική αγωγή που θα ακολουθήσουμε θα εξαρτηθεί από την λεπτομερή μελέτη του.
Η βασική αντιμετώπιση περιλαμβάνει, χορήγηση γυαλιών εάν χρειάζεται, ανάταξη αμβλυωπίας εάν έχει εγκατασταθεί και εφόσον ο στραβισμός εξακολουθεί να υπάρχει, συστήνεται χειρουργική επέμβαση.
Πως λειτουργούν τα γυαλιά;
Χορηγώντας γυαλιά ο γιατρός στοχεύει:
1. Να δώσει την δυνατότητα στα μάτια του παιδιού να στέλνουν στον εγκέφαλο καθαρή εικόνα για την σωστή ανάπτυξη της όρασης.
2. Να χαλαρώσει την υπερβολική προσαρμογή που παράγεται στα παιδιά που έχουν υπερμετρωπία και που είναι αιτία εμφάνισης στραβισμού.
3. Να εξαλείψει την ανισομετρωπία που δημιουργεί αμβλυωπία.
Πως λειτουργεί η κάλυψη του ματιού;
Όλες οι περιπτώσεις στραβισμού δεν καταλήγουν σε αμβλυωπία. Εάν κάτι τέτοιο όμως συμβεί, θα πρέπει να αντιμετωπιστεί κατάλληλα και έγκαιρα ώστε να αποφευχθεί η απώλεια της όρασης. Η πιο συχνή και πλέον αποτελεσματική θεραπεία για την αμβλυωπία είναι η κάλυψη του υγιούς ματιού. Με την κάλυψη του καλού ματιού εξαναγκάζουμε το τεμπέλικο μάτι να δουλέψει. Αυτό ενδεχόμενα να χρειαστεί αρκετό χρόνο.
Πόσο χρόνο θα χρειαστεί, θα εξαρτηθεί από την σοβαρότητα της αμβλυωπίας και την ηλικία του παιδιού. Όσο νωρίτερα αρχίσει η κάλυψη του ματιού, τόσο αποτελεσματικότερη θα είναι. Όσο περισσότερο αργεί, τόσο περισσότερος χρόνος θα χρειαστεί για την αποκατάσταση της όρασης. Επειδή παρατεταμένη κάλυψη του καλού ματιού μπορεί να δημιουργήσει αμβλυωπία, ο γιατρός θα σας συστήσει να ακολουθήσετε ένα κατάλληλο πρόγραμμα κλεισίματος και τον δυο ματιών εκ περιτροπής, με παράλληλα, συχνή εκτίμηση της όρασης.
Για την κάλυψη του ματιού πρέπει να χρησιμοποιούνται ειδικά αυτοκόλλητα καλύμματα που τοποθετούνται επάνω στο δέρμα. Όλα τα άλλα καλύμματα που τοποθετούνται πάνω στα γυαλιά αποτυγχάνουν, γιατί το παιδί τα απομακρύνει εύκολα βγάζοντας τα γυαλιά.
Θα πρέπει να τονίσουμε εδώ, ότι η κάλυψη σε παιδιά κάτω των τριών χρονών κατά κανόνα και καλά ανεκτή είναι και γρήγορα επιτυγχάνεται το επιθυμητό αποτέλεσμα. Αντίθετα, τα μεγαλύτερα παιδιά δέχονται την κάλυψη με δυσκολία και μπορεί να έχουμε αρνητική επίδραση στην ψυχική τους ηρεμία, με αποτέλεσμα να διακόψουμε αναγκαστικά την θεραπεία. Μετά την ηλικία των 9 χρόνων το οπτικό σύστημα ωριμάζει και είναι σχεδόν ακατόρθωτο να ανατάξουμε την εγκατεστημένη αμβλυωπία.
Πότε ο γιατρός θα συστήσει χειρουργική επέμβαση;
Αφού θεραπευθεί η αμβλυωπία, το παιδί φοράει τα γυαλιά που του δόθηκαν και ο στραβισμός εξακολουθεί να υπάρχει, ασχέτως αν ελαττώθηκε σε μέγεθος, τότε ο στραβισμός που παραμένει θα πρέπει οπωσδήποτε να εξαλειφθεί με εγχείρηση.